061 Paṭṭhāna
HT Sán Nhiên giảng ngày 3 tháng 6, 2023
Minh Hạnh đã nghe để học và, xin ghi chép tóm tắt theo sự hiểu của chính mình từ video giảng "061 - Paṭṭhāṇa" do HT Sán Nhiên giảng. Minh Hạnh xin chia sẻ đến qúi Thiện Tri Thức, nếu có gì sai sót xin lượng tình tha thứ, xin từ bi chỉ dạy, Minh Hạnh vô vàng cảm tạ.
Con xin thành kính cảm tạ ơn HT Sán Nhiên đã thuyết giảng bài pháp rất hữu ích để chúng con tu tập. Cũng xin chân thành cảm ơn đến qúi anh chị trong ban Hoằng Pháp của Trung Tâm Việtnamese American Mahasi Meditation Center.
Nguyện đem công đức này hồi hướng đến tứ ân phụ mẫu, đến tất cả Chư Thiên, Vua Trời Đế Thích, các Ngài Tứ Đại Thiên Vương, và tất cả chúng sanh đồng thành Phật đạo. Nguyện cho vợ chồng con và các con cháu đời này và mãi mãi những đời sau có chánh tín và chánh trí.
Mọi sự copy, phát tán, in ấn xin ghi rõ nguồn gốc và tên người ghi chép là Minh Hạnh
Namo Buddhaya
Minh Hạnh
TỔNG HỢP NỘI DUNG VÔ TỶ PHÁP
Tập 1 - Chương (I-II-III-IV)
Trang 286
21 CẢNH QUẢNG NGHĨA
1. Cảnh Dục Giới (Kāmārammaṇa) Chi Pháp đó là 54 Tâm Dục Giới, 52 Tâm Sở, 28 Sắc Pháp, được 6 Cảnh.
2. Cảnh Đáo Đại (Mahaggatārammaṇa) Chi Pháp đó là 27 Tâm Đáo Đại, 35 Tâm Sở, được 1 Cảnh là Cảnh Pháp.
3. Cảnh Níp Bàn (Nibbãnārammaṇa) Chỉ Pháp đó là Níp Bàn, được 1 Cảnh là Cảnh Pháp.
4. Cảnh Danh Pháp (Nãmãrammaṇa) Chỉ Pháp đó là Tâm, Tâm Sở, Níp Bàn, được 1 Cảnh là Cảnh Pháp.
5. Cảnh Sắc Pháp (Rũpärammaṇa) Chỉ Pháp đó là 28 Sắc Pháp, được 6 Cảnh
6. Cảnh Hiện Tại (Paccuppannārammaṇa) Chỉ Pháp đó là Tâm, Tâm Sở, Sắc Pháp hiện đang sinh khởi, được 6 Cảnh.
7. Cảnh Quá Khứ (Atītārammaṇa) Chỉ Pháp đó là Tâm, Tâm Sở, Sắc Pháp đã diệt đi rồi, được 6 Cảnh.
8. Cảnh VỊ Lai (Anāgatārammaṇa) Chi Pháp đó là Tâm, Tâm Sở, Sắc Pháp sẽ sinh, được 6 Cảnh.
9. Cảnh Ngoại Thời (Kãlavimuttärammaṇa) Chi Pháp đó là Níp Bàn, Chế Định, được 1 Cảnh là Cảnh Phá;
10. Cảnh Chế Định (Paññattiārammaṇa) Chỉ Pháp đó là Thinh Danh Chế Định, Nghĩa Lý Chế Định, được 1 Cảnh là Cảnh Pháp.
11. Cảnh Siêu Lý (Paramatthärammaṇa) Chỉ Pháp đó là Tâm, Tâm Sở, Sắc Pháp, Níp Bàn, được 6 Cảnh.
12. Cảnh Nội Bộ (Ajjhattãrammaṇa) Chỉ Pháp đó là Tâm, Tâm Sở, Sắc Pháp, sinh khởi bên trong bản thân, được 6 Cảnh.
13. Cảnh Ngoại Bộ (Bahiddhãrammaṇa) Chỉ Pháp đó là Tâm, Tâm Sở, Sắc Pháp sinh khởi ở tha nhân, và Sắc Vô Hữu Sinh Mạng, Níp Bàn, Chế Định, được 6 Cảnh.
14. Cảnh Nội Ngoại Bộ (Ajihattabahiddhãrammaṇa) Chỉ Pháp đó là Tâm, Tâm Sở, Sắc Pháp sinh khởi cả nội bộ và ngoại bộ, được 6 Cảnh.
15. Cảnh Ngũ (Pañcārammaṇa) Chỉ Pháp đó là 7 Hành Cảnh Sắc, được 5 Cảnh
16. Cảnh Sắc (Rũpārammaṇa) Chỉ Pháp đó là các màu sắc.
17. Cảnh Thỉnh (Saddãrammaṇa) Chỉ Pháp đó là các âm thanh.
18. Cảnh Khí (Gandhãrammaṇa) Chỉ Pháp đó là các khí hơi.
19. Cảnh Vị (Rasārammaṇa) Chỉ Pháp đó là các mùi vị
20. Cảnh Xúc (Photthabbārammaṇa) Chi Pháp đó là lạnh nóng, cứng mẻm, lỏng, căng.
21. Cảnh Pháp (Dhammārammaṇa) Chỉ Pháp đó là Tâm, Tâm Sở, Sắc Thanh Triệt, Sắc Vi Tế, Níp Bàn, Chế Định.
-----------------------------------------------
Quảng Nghĩa là giải rộng ra
Cảnh Quảng Nghĩa là cảnh giải rộng ra.
Quyển Tổng Hợp Nội Dung Vô Tỷ Pháp là bản Chánh Tạng gốc, còn quyển tóm tắc là ngài Tịnh Sự vắn tắt lại. Quyển tóm tắt Nội Dung Vô Tỷ Pháp, mục đích của Ngài để trên đầu nằm của mình, mình hành hay mình học, cái gì mình thắc mắc, tâm biết mấy cảnh, cảnh có mấy tâm biết, mình mở ra coi.
Trang 16, (Tổng Hợp Nội Dung Vô Tỷ Pháp - quyển tóm tắt)
TÂM BIẾT MẤY CẢNH
1) 3 Tâm Vô Sở hữu biết 3 cảnh là Cảnh Pháp, Chế Định và Ngoại Thời.
2) 15 Tâm Sắc Giới, 3 Tâm Không Vô Biên biết 4 cảnh là Cảnh Pháp, Chế Định, Ngoại Thời, Ngoại Phần.
3) Thức Vô Biên và Phi Tưởng Phi Phi Tưởng biết 6 cảnh là cảnh Nội Phần, Quá Khứ, Đáo Đại, Cảnh Pháp, Danh Pháp và Siêu Lý.
4) Tâm Siêu Thế biết 6 cảnh là Cảnh Níp-Bàn, Siêu Lý, Ngoại Thời, Ngoại Phần, Cảnh Pháp và Danh Pháp.
5) Ngũ Song Thức biết 8 cảnh là Cảnh Sắc, Cảnh Hiện Tại, Dục Giới, Siêu Lý, Sắc Pháp, Nội Phần, Ngoại Phần, Cảnh Nội và Cảnh Ngoại Phần.
6) Còn Sắc, Thinh, Khí, Vị, Xúc theo mỗi đôi Thức.
7) 3 Tâm Ý Giới biết đặng 13 Cảnh là Sắc, Thinh, Khí, Vị, Xúc, Cảnh Ngũ, Siêu Lý, Dục Giới, Sắc Pháp, Hiện Tại, Nội Phần, Ngoại Phần, Nội và Ngoại Phần.
8) Tâm Na Cảnh và Tiếu Sinh biết 17 cảnh là (trừ Níp-Bàn Chế Định, Đáo Đại và Ngoại Thời )
9) Tâm Bất Thiện, 4 Đại Thiện và 4 Đại Tố bất tương ưng biết đặng 20 cảnh ( trừ Đạo Quả và Níp-Bàn )
10. Tâm Thông, Khai Ý Môn, 4 Đại Thiện và 4 Đại Tố tương ưng biết đặng 21 cảnh tùy trường hợp.
-----------------------------------------
Đây trong quyển Chánh Tạng có chia làm 2 loại là biết cảnh Nhất Định và biết cảnh Bất Định.
Trong quyển tóm tắt Nội Dung Vô Tỷ Pháp của Ngài Tịnh Sự chỉ nói tâm biết mấy cảnh thôi không nói cảnh Nhất định và Bất định, lúc dạy Ngài mới cắt nghĩa, Ngài mới giảng rộng ra. Nhưng trong quyển của Ngài Jotika có nói, thì Sư dịch ra. Nên mình phải biết là có khi Bất Định có khi Nhất Định không phải là chỉ biết suông như thế thôi.
Như vậy mình nhớ lại có 21 cảnh, có 30 tâm biết, rồi tâm biết bao nhiêu cảnh, cảnh có bao nhiêu tâm biết, ở trong quyển tóm tắt trang 2 trang 16.
Trong tuần rồi Sư trả lời câu hỏi của Phật tử là Sư mới hướng dẫn sơ qua thôi, tại vì lớp học của mình đây mới tới Chương II, vừa xong phần Tâm Sở, Tổng Hợp Nội Dung Vô Tỷ Pháp Chương III về Cảnh, về Biệt Cảnh.
Giờ câu hỏi tới thì mình cũng giải, Sư giải theo Lộ Trình Tâm cittavithi thuộc về chương IV, ở bên VN họ học giỏi quá họ đi trước mình. Nhưng Sư không muốn quí Phật tử bị trạng thái hụt hẫn với những câu hỏi mình chưa học tới nên Sư nâng lên giải thích một cách tổng quát trước, bữa nay Sư giảng câu hỏi vô chi tiết hơn.
Tâm Sở biết mấy cảnh.
Giải thích Tâm Tiếp Thâu có 2 cảnh. Tâm Bất Định, tập hợp các Tâm,
Những cái này nói đầy đủ chi tiết là cho các học viên học ở trường lớp bên Thái Lan người ta dạy như vậy, nhưng quyển tóm tắt Nội Dung Vô Tỷ Pháp của Ngài Tịnh Sự là quyển chỉ nam dành cho các vị Giáo Thọ đem theo giảng lướt qua rồi học viên ở nhà phải đọc thêm.
Câu hỏi 1 của Phật tử: Trong lộ trình tâm, Lộ Ý Môn Đổng Lực Dục Giới bắt cả 6 cảnh (cả 5 cảnh ngũ hiện tại) hay chỉ biết cảnh pháp ? (tức là 1 trong 6 cảnh đó thôi)
Họ hỏi Tâm Khai Ý Môn, thì bắt đầu mình coi Tâm Khai Ý Môn biết bao nhiêu cảnh, coi trong quyển sách tóm tắt Nội Dung Vô Tỷ Pháp của Ngài Tịnh Sự soạn.
Trang 16.
10) Tâm Thông, Khai Ý môn, 4 Đại Thiện và 4 Đại Tố tương ưng biết đặng 21 cảnh tùy trường hợp.
Tâm Thông là Tâm Thắng Trí, 2 Tâm Thắng Trí là Thiện Thắng Trí và Duy Tác Thắng Trí là 2 tâm hiện bày năng lực phi thường sau khi qua Ngũ Thiền thì có Thiện dành cho phàm và tam quả. Còn Duy Tác Thắng Trí dành cho các bậc Alahan vô sinh hiện bày Thắng Trí. Thì ở đây Ngài để là Tâm Thông, Khai Ý Môn, 4 Đại Thiện và 4 Đại Tố Tương Ưng biết đặng 21 cảnh tùy trường hợp.
Như vậy mình trả lời câu hỏi Tâm Khai Ý Môn biết bao nhiêu cảnh là biết 21 cảnh. Nhưng Tâm Khai Ý Môn biết cảnh là biết cảnh Pháp.
Nhãn biết cảnh sắc, nhĩ biết cảnh thinh, thiệt biết cảnh vị, tỷ biết cảnh khí, thân biết cảnh xúc chạm. Thì đôi Ngũ Song thức biết 5 cảnh cũ; nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, sắc thinh khí vị xúc. Mấy cái kia biết cảnh Pháp, ngoài Ngũ Song Thức ra biết 5 cảnh ngũ ra.
Thì mình phải biết là Tâm Khai Ngũ, hay Tâm Khai Ý, Tâm Đổng Lực, Tâm Na Cảnh nó ngoài 5 cảnh kia. Nhãn thức chỉ biết cảnh sắc, nhĩ thức biết cảnh thinh thôi, chứ không bước qua chức năng nào khác được.
Thì trong quyển tóm tắc Nội Dung Vô Tỷ Pháp của Ngài Tịnh Sự.
Thì khi hỏi Tâm Khai Ý Môn
Trong phần Lộ Trình Tâm, Lộ Ý Môn Đổng Lực Dục Giới bắt cả 6 cảnh, có 5 cảnh ngũ hiện tại.
Hỏi Lộ Ý Môn Đổng Lực Dục Giới.
Lộ Ngũ Môn là xuyên qua 5 cửa (5 đôi Thức nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân) là Lộ Ngũ Môn.
Còn Lộ Ý Môn là xuyên qua Lộ Ý thôi, giới và ý thức giới đều qua Lộ Ý Môn. Ý Môn biết cảnh Pháp thôi.
Thì có 5 cảnh ngũ hiện tại.
Trên bản đồ Lộ Trình Tâm.
Khi ta nói tới Đổng Lực là họ bắt cảnh thời hiện tại. Còn phần 5 đôi phía trước là nhãn, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, tiếp thâu, thẩm tấn, đoán định thuộc Lộ Ngũ Môn thì thuộc về quá khứ rồi. Còn phần sau thuộc về vị lai.
Tâm Đổng Lực, Ngài khoanh tròn ghi chữ C là Đổng Lực
Thì câu hỏi 1 của Phật tử: Trong lộ trình tâm, Lộ Ý Môn Đổng Lực Dục Giới bắt cả 6 cảnh (cả 5 cảnh ngũ hiện tại) hay chỉ biết cảnh Pháp ? (tức là 1 trong 6 cảnh đó thôi).
Thì Tâm Đổng Lực Ý Môn chỉ bắt cảnh Pháp thôi, chứ không có bắt cảnh sắc, cảnh khí, cảnh vị, mà đưa lại cho họ thì nếu cảnh ngũ hiện tại thì anh kia đã qua rồi, nên mình sai cái chỗ là nhãn thức bắt cảnh sắc thì nó truyền qua tâm thức tiếp thâu rồi thẩm tấn, đoán định thì những cái đó mà đưa tới Đổng Lực thì là đã là quá khứ, còn anh Đổng Lực chỉ bắt hiện tại thôi thì lúc đó cảnh pháp lên.
Vậy thì khi.
Nếu ta nói theo lộ trình Na Tùng Lưu Hành là Lộ Ngũ Môn tiếp nối qua Lộ Ý Môn, khi Ngũ Môn bắt cảnh xong rồi truyền qua Lộ Ý Môn đưa tới để xử lý cảnh thì mình thấy.
để hình 061 - 11.35
Sát na đầu tiên là Khai Ngũ Môn, sát na thứ nhì là Nhãn Thức, sát na thứ 3 là Tiếp Thâu, sát na thứ 4 là Thẩm Tấn, sát na thứ 5 là Đoán Định, kế tiếp là 7 Tâm Đổng Lực. Nếu như cảnh cự đại (cảnh lớn thiệt lớn) thì nó có Na Cảnh, còn nếu không có cảnh lớn, tức là vừa hết phần Đổng Lực nó qua Hữu Phần (nó không có Na Cảnh). Còn nếu có Na Cảnh (cảnh dư) là khi có cảnh cực đại. Thí dụ, một quả bom rớt xuống phát ra tiếng nổ lớn, mình ở gần đó nghe chát chúa, thì sự nổ hết rồi nhưng có dư âm còn để lại trong tâm thức mình, và làm tai mình ù, đó là cảnh cực đại, cái đó thuộc Na Cảnh nó chạng lại có Tâm Đổng Lực.
Khi mình giải thích về Tâm thì mình phải giải thích như thế này:
Khi trái bom rớt xuống phát ra tiếng nổ thì Tâm Đổng Lực của mình là Tâm Sân (bị giựt mình) rồi Na Cảnh này không phải là ù tai, vì ù tai nó thuộc về sắc thân thuộc về sắc pháp, mà lúc này giựt mình hồi hộp hoảng hốt lo sợ, chứ không nói tới ù tai.
Ù tai thuộc về sắc pháp, có dư âm chạng vào Tâm mình là Na Cảnh hưởng cảnh của Tâm Đổng Lực dư đưa lại. Thì trạng thái tâm lý đó là trạng thái giựt mình hoảng hốt lo sợ chứ không ù tai.
Nên mình nói đúng pháp như vậy thì mới được.
Ngay lúc trạng thái giựt mình này thì nó thuộc loại pháp triền cái, nó là trạo hối, phóng dật và hồi hộp, hối hận, thuộc về triền cái, thì tâm này là Tâm Sân, và nó xử lý cái đó là cảnh pháp, pháp này là pháp nghịch, pháp bất thiện.
Cũng vậy, thí dụ như mình đi trong màn đêm tối mịt mù không nhìn thấy gì, thì có một người xuất hiện, chẳng hạn như Chư Thiên xuất hiện ra làm mình giựt mình. Cảnh đó là cảnh đẹp có Chư Thiên là cảnh đẹp xuất hiện tới với mình làm mình giựt mình, thấy Chư Thiên mà Tâm Sân thì phải có Hữu Phần Khách.
Do đó có Tâm Hữu Phần khách ở đây.
3 nguyên nhân sinh tâm hữu phần khách.
- 1 là người Dục Giới, tái tục bằng Đại Quả Hỷ Thọ.
- 2 là Đổng Lực bằng Tâm Sân.
- 3 là Cảnh Rất Tốt hoặc Vừa, hoặc Xấu.
- Vì Na Cảnh sanh không được, nên 1 trong 6 Tâm Na Cảnh Xã Thọ sanh ra can thiệp giữa Ưu và Hỷ.
Hữu Phần Khách này là trái độn.
Hữu Phần Khách chỉ có trong cõi Dục Giới. Cõi Sắc Giới, cõi Vô Sắc Giới không có.
Vì cõi Sắc Giới, cõi Vô Sắc Giới các vị Phạm Thiên an trú trong Định, các vị Phạm Thiên họ ở trong thiền. Chỉ có người cõi Dục Giới mới phóng dật, giựt mình hoảng hốt hay sợ hãi lên là của Dục Giới, nhưng gốc của họ, cái Tâm của họ tái tục Tâm Đại Quả Hỷ Thọ, tâm họ vui. Rồi Tâm Đổng Lực thì sân, cảnh thì đẹp, cảnh rất tốt, nhưng họ giựt mình.
Như hồi nãy Sư nói mình đang đi trong đêm tối đường vắng hoe, chợt có người vỗ vai làm mình giựt mình.
Thứ 3 là Cảnh Tốt, Cảnh Xấu. Vì Na Cảnh sinh không được, thì Tâm Hữu Phần Khách chen vô, đó là trái độn.
Thì Tâm Hữu Phần Khách là trái độn giữa cảnh thi đẹp mà Tâm Đổng Lực xử lý cảnh này là tâm sân. Nếu mà đẹp thì phải là tâm hỷ thì nó phải có trạng thái là tâm tham, nhưng nó lại lên tâm sân thành ra nó không chịu được phải có Tâm Hữu Phần Khách chen vô, mà Na Cảnh không có đủ điều kiện để sinh ra kịp lúc này, thì nó có Tâm Hữu Phần Khách xen lên, thì những cảnh đó thuộc cảnh pháp chứ không thể nào thuộc cảnh Ngũ được. Cảnh Ngũ chỉ nằm trong 5 đôi thức. Do đó, những cảnh đó thuộc cảnh pháp với Tâm Nhãn Thức bắt cảnh sắc thôi, Nhĩ Thức bắt cảnh thinh.
Thì câu hỏi của vị này hỏi là: ".... hay chỉ biết cảnh pháp, 1 trong 6 cảnh? ".
Thì mình trả lời là: Họ chỉ biết cảnh Pháp thôi.
Tâm Lộ Ý Môn Đổng Lực chỉ bắt cảnh Pháp thôi, còn những phần trước biết 1 trong 5 cảnh, nó thuộc Lộ Ngũ Môn thì nó biết như vậy, còn nếu qua Lộ Ý Môn nó còn rõ ràng hơn là nó chỉ biết cảnh Pháp thôi.
Lộ Ý Môn thuộc về phần của cảnh Pháp.
Lộ Ngũ Môn nằm trong 5 cảnh sắc, thinh, khí, vị, xúc.
Như vậy thì:
Như hồi sáng Sư có gợi ý cho quí Phật tử khi hành thiền, mình nói Tâm Thân Thức biết cảnh xúc thì khi cô ngồi thiền dùng đề mục sổ tức là niệm hơi thở thì Tâm Thân Thức bắt vô bằng cảnh xúc. Nhưng khi Tâm Thân Thức bắt qua Tiếp Thâu, Thẩm Tấn, Đoán Định vô Tâm Đổng Lực thì lúc bấy giờ Tâm Đổng Lực bắt cảnh Pháp.
Khi nó tới Đổng Lực nó đưa ra cảnh Pháp có 2 loại; Thiện, Bất Thiện. Xúc là vô tư, còn Đổng Lực thì tạo tác ra. Tại vì Tâm Thân Thức bắt cảnh xúc mà niệm hơi thở vô thì nó là một Tâm Quả Dị Thục rồi, mà đưa lên Đổng Lực mà khởi lên thiện hay tất thiện là tạo ra nghiệp lực.
Do đó, nếu quí Phật tử trong khi hành thiền, ngồi hay đi, đứng hay nằm mà ta không giữ được niệm với Tâm Đổng Lực này ta tạo ra, thiện hay bất thiện cũng vậy tạo ra vòng nghiệp lực liền.
Vậy thì, khi mình hít vô biết trạng thái hoan hỷ.
Hoan hỷ có 2 loại:
1. Hoan hỷ trong tham, trong ham thích, là hoan hỷ của bất thiện, thuộc về kiết sử, là thói quen của mình, thấy cảnh thích làm mình tham, cái đó mình không kiểm soát được, lúc đó mình không có trí và mình đang bị phóng dật
2. Nếu hoan hỷ với trạng thái tôi có niệm mà trí tuệ tôi biết là hoan hỷ của thiện.
Lúc bấy giờ nếu nhìn vô cảnh pháp này mới thấy được là có kiết sử hay là có niệm nó chen vô liền, nó lẹ và vi tế lắm và nó tấn công mình lẹ lắm một cách mau chóng mà mình không ngờ không thấy không biết. Do đó, đối với người sống theo kiết sử, sống theo thói quen nhiều dễ bị chết trong lúc hành thiền, không có thành công đâu.
chỉ có một là cho nó qua luôn là mình vuột cái tâm mình chạy đi nó không có kết quả gì hết, hai nữa là có là mình dính vô trong kiết sử của mình.
Câu hỏi 2: Tâm Khai Ý Môn biết được 21 cảnh, như vậy, khi nào sự Khai Ý Môn trong Lộ Ý, phải chăng tâm này biết được luôn cả 5 cảnh ngũ hiện tại như trích trong đoạn cảnh Duyên; Pháp Vô Ký làm duyên cho Vô Ký bằng cảnh Duyên, Uẩn Vô Ký sắc trợ khai ngũ môn trong những trường hợp nào bằng cảnh duyên.
Abyākato dhamma : Pháp Vô Ký (chủ từ)
Abyākatassa dhammassa : Pháp Vô Ký (túc từ)
Ārammanapaccayena paccayo làm duyên theo Cảnh Duyên
paccayo ăn vô Abyākato dhamma
Ārammanapaccayena ăn theo Abyākatassa
Pháp Vô Ký làm duyên cho Pháp Vô Ký theo mãnh lực cảnh duyên thì mình đưa về văn phạm.
Thì chữ paccayo ăn vô Abyākato dhamma ở phần trên
còn Ārammanapaccayena ăn theo Abyākatassa
Thì Pháp Vô Ký làm duyên cho Pháp Vô Ký theo mãnh lực cảnh duyên
paccayo = mãnh lực
Ārammana = cảnh
paccayena = duyên
Họ lại ghi xuống là họ muốn chính cái chỗ Tâm Khai Môn. Ở trong phần cảnh duyên có phần Khai Môn là
Abyākata khandhā
Iddhividhañāṇassa = thần túc trí
cetopariyāñāṇassa = tha tâm trí
Pubbemivāsānussati = túc mạng tùy niệm trí
Anāgataṃsāñāṇassa = Vị lai thắng trí (biết được tương lai của mình)
āvajjanāya = Tâm khai môn
Câu hỏi 2: Tâm Khai Ý Môn biết được 21 cảnh, như vậy, khi nào sự Khai Ý Môn trong Lộ Ý, phải chăng tâm này biết được luôn cả 5 cảnh ngũ hiện tại như trích trong đoạn cảnh Duyên; Pháp Vô Ký làm duyên cho Vô Ký bằng cảnh Duyên, Uẩn Vô Ký sắc trợ khai ngũ môn trong những trường hợp nào bằng cảnh duyên. nó có ảnh hưởng đến 5 cảnh ngũ không ?
Không có, trong Tâm Khai Môn có 2. Ngày xưa Ngài Tịnh Sự gọi là Khán Môn là ngó thấy. Nhưng không phải, sau này chữ āvajja nó mở cửa, nó gọi là Khai Môn, nó mở cửa ra, nhưng người đứng ở cửa gặp người khách tới mở cửa ra.
Chức năng của Tâm Khai Môn có 2 :
- Tâm Khai Ngũ Môn là mở cửa lộ Ngũ
- Tâm Khai Ý Môn là mở cửa lộ Ý và đoán định cảnh ngũ
mở phần Tâm làm Mấy Sự
trang 13 quyển tóm tắt Tổng Hợp Nội Dung Vô Tỷ Pháp
TÂM LÀM MẤY VIỆC (sự)
- Thẩm Tấn Xả Thọ làm 5 việc là Thẩm Tấn, Na Cảnh, Tái Tục, Hữu Phần và Tử.
- Đại Quả làm 4 việc là Na Cảnh, Tái Tục, Hữu Phần và Tử.
- Quả Đáo Đại làm 3 việc là Tái Tục, Hữu Phần và Tử.
- Thẩm Tấn Hỷ Thọ làm 2 việc là Thẩm Tấn vă Na Cảnh.
- Khai Ý Môn làm 2 việc là Khai môn và Đoán Định
- Khai Ngũ Môn làm 1 việc là Khai Môn.
- Nhãn Thức làm việc Thấy.
- Nhĩ Thức làm việc Nghe.
- Tỷ Thức làm việc Ngửi.
- Thiệt Thức làm việc Nếm.
- Thân Thức làm việc Đụng
- Tiếp Thâu làm việc Tiếp Thâu.
- Tâm Thiện, bất Thiện, Tiếu Sinh, Đại Tố, Siêu Thế, Thiện Đáo Đại và Tố Đáo Đại đều làm việc Đổng Lực.
--------------------------------------------------
Thì Tâm Khai Ý Môn làm 2 việc là Khai Môn và Đoán Định.
Vậy thì nó làm có 2 việc thôi là mở cửa Lộ Ý và việc Đoán Định, chứ nó không biết về 5 cảnh.
Nên quí Phật tử phải cẩn thận:
- chức năng của Tâm làm bao nhiêu sự,
- sự có mấy Tâm biết,
cũng như là cảnh,
- chức năng của Tâm biết bao nhiêu cảnh,
- cảnh có bao nhiêu Tâm biết
Thì nằm ở trong quyển Nội Dung Vô Tỷ Pháp chương III
Thì Tâm Khai Ý Môn không biết gì tới lộ Ngũ.
Thí dụ. Trong phòng bác sĩ chuyên môn, đầu tiên người bệnh nhân vô gặp người tiếp tân, người này thụ lý hồ sơ của bệnh nhân hay giấy tờ của bệnh nhân đem tới. Thì người tiếp tân nói người bệnh nhân cần khám tai mũi họng, thì người tiếp tân đưa qua người Tiếp Thâu, rồi người Tiếp Thâu đưa qua Thẩm Tấn, người Thẩm Tấn coi hồ sơ biết là bệnh nhân cần coi về tai nên đưa qua Đoán Định, người Đoán Định là người đứng trước cửa bác sĩ, người Đoán Định làm 2 chức năng; 1 là nhận hồ sơ thấy đúng rồi không sai, 2 là mở cửa cho vào gặp bác sĩ, chứ không làm việc gì đụng chạm với cảnh bên ngoài, cảnh ngũ không có, người làm trạng thái đoán định là quyết đoán, quyết định và họ có một cái sự cuối cùng của họ thôi
Thì khi đoán định mà quyết đoán đoán định đúng hay sai thì Tâm Đổng Lực liên đới ảnh hường.
Do đó, Tâm Đoán Định nằm kế bên Tâm Đổng Lực.
Câu hỏi của Phật tử hỏi nó có ảnh hưởng đến 5 cảnh ngũ không ? - Không, nó chỉ biết vị trí đoán định thôi, còn 5 cảnh ngũ nó không biết, nó chỉ làm 2 sự thôi; mở cửa Lộ Ý nếu nó thuộc về Lộ Ý. Còn nếu thuộc về Lộ Ngũ thì nó là Đoán Định chứ nó không biết cái gì đằng trước đó.
Trở lại, ta xác định lại là cảnh ngũ chỉ có 5 đôi thức biết, ngoài chức năng của nó, những Tâm khác không biết và không để ý tới. Tâm nào biết cảnh đó. Thì anh Đoán Định ngồi trước cửa phòng bác sĩ để mở cửa cho bệnh nhân.
Câu trả lời là Tâm Đoán Định chỉ làm 2 việc là mở cửa Lộ Ý và đoán định Lộ Ngũ.
Còn phần Cảnh Duyên thì nó sâu lắm, nó không nằm ở trên phần gọi là Sự và Sở của Tâm thôi.
Tâm Khai Môn āvajjanāya nằm trong Lộ Ý hiện bày theo cảnh Duyên về các Thắng Trí ;
Iddhividhañāṇassa = thần túc trí
cetopariyāñāṇassa = tha tâm trí
Pubbemivāsānussati = túc mạng tùy niệm trí
Anāgataṃsāñāṇassa = Vị lai thắng trí (biết được tương lai của mình)
āvajjanāya = Tâm khai môn
nằm ở trong góc độ này là góc độ của người hành thiền họ sắp sửa hiện bày Thắng Trí.
Tâm Khai Môn mở cửa cho hiện bày Thắng Trí trong 5 cảnh là Lộ Ý Môn mà Cảnh Kiên Cố. Những Thắng Trí là Cảnh Kiên Cố là cảnh Thiền, đắc Thiền, đắc Quả, họ mới có.
Mình đang nói qua phần Sự, Sở của Chương III của Tổng Hợp Nội Dung Vô Tỷ Pháp kéo qua Cảnh Duyên thuộc về Paṭṭhāṇa.
Câu hỏi 3: Trong Lộ Thuần Ý Môn khi nào có Hữu Phần vừa qua, khi nào không có Hữu Phần vừa qua ?
Nói tới Hữu Phần vừa qua hay không có Hữu Phần vừa qua là ta nói trong Lộ Cảnh chứ không nói Lộ Thuần Ý Môn. Nếu nói Lộ Thuần Ý Môn và Hữu Phần vừa qua là Na Cảnh Cực Đại, nó có Hữu Phần vừa qua, hay là cảnh có đó là cảnh không rõ thì thì nó có vừa qua nhiều lên.
Thuần Ý Môn nó nằm trong Lộ Ý mà khi nào nó có cảnh Hữu Phần vừa qua. Nó có trường hợp mình đang ngủ say, nghe tiếng gõ cửa văng vẳng mà mình không thức, tại vì mình đang ngủ say, cái Tâm của mình có nghe nhưng không đủ để cho mình thâu được cảnh đó rõ thì cái vừa qua, vừa qua, vừa qua, nó không vô lộ để mình thức dậy.
Còn nếu như cảnh Lộ Ý Môn mà chỉ có một vừa qua rồi Khai Ý Môn mở rồi bắt đầu nó là vô Đổng Lực liền là cảnh lớn cảnh rõ (minh hiển), Lộ Ý Môn thuộc minh hiển, còn Ngũ Môn là cự đại là lớn và rõ. Do đó thì cái nào vừa qua, người đang ngủ say hay ở đàng xa.
Thí dụ Sư làm ở cuối vườn rồi ở trên đây kêu Sư nghe không rõ, Sư chạn tới chạn lui Sư nghe không rõ, trường hợp đó thuộc về ý chứ không thuộc về cảnh Lộ Ngũ. Lộ Ý này mình không nắm được cảnh đó thì Lộ Vừa Qua sinh lên 2 sát na 3 sát na 7 sát na sinh lên mà nó vô Lộ không được.
Khi nào nó có Hữu Phần vừa qua và không có Hửu Phần vừa qua ? Tức là nó thuộc loại nằm trong lộ và ngoại lộ và cảnh nó không rõ và trong vị trí là bắt không được cảnh.
Tâm Hữu Phần Khách là người đó tánh thường hay sân nên dể nẩy sinh Tâm Sân.
Tâm Sân, đừng bao giờ nghĩ Tâm Sân là bực tức cau có giận dữ, mà chỉ giựt mình cũng là Tâm Sân.
Vậy thì mình hỏi có ai giựt mình không ? Cái đó là tập khí của mình hay là thói quen của mình.
Thí dụ. người bạn gọi: "Chị, đi về" không nghe, đó là hữu phần vừa qua.
Người bạn vỗ vai nói lớn: "Chị, đi về", mình bị giựt mình vì cái vỗ vai, đó là Tâm Sân khởi lên trong cái giựt mình đó. Không phải giận vì làm mình giựt mình, nhưng vì thói quen vì bất ngờ không kiểm soát được.
Nên chữ Tâm Sân mình đừng bao giờ nghỉ rằng trạng thái giận dữ, nóng nảy, hay là cau có, mà chỉ có giựt mình cũng là Tâm Sân. Thì lúc đó nếu không có Hữu Phần Khách thì trạng thái đó là vỡ tim ngất xỉu. Nên tâm Hữu Phần Khách để giữ Tâm họ quân bình trở lại.
Tâm Hữu Phần Khách là người có trạng thái không có thụ lý cảnh một cách quân bình, họ phản ứng mạnh và mãnh liệt. Giống như 2 bên đang tranh cãi nhau, bắt đầu nóng lên thì có trái độn chen vô giảng hòa.
Thì anh Khai Ngũ Môn chỉ mở lộ ngũ thôi, còn anh Khai Ý Môn làm được 2 chức năng, 2 Sự, 2 việc, tức là mở Lộ Ý và Đoán Định cảnh Ngũ.
Câu hỏi 4: 8 Tâm Đại Thiện với bậc Thánh Hữu Học có 3 Tâm Sở Giới Phần; Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, hay còn gọi là ngăn trừ phần.
Thánh Hữu học (Sekkha) có 3 là:
- Sơ Quả (Thất Lai)
- Nhị Quả (Nhất Lai)
- Tam Quả (Bất Lai)
Thánh Vô Học có 1 là bậc Vô Sinh Alahan.
Vậy thì khi câu hỏi đặt lên: 8 Tâm Đại Thiện của bậc Thánh Hữu Học có 3 Tâm Sở Giới Phần; Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, hay còn gọi là ngăn trừ phần.
Giới có 3 là : Giới Nguyện, Giới Ngăn Ngừa, Giới Sát Trừ.
Như vậy thì Giới Ngăn Trừ Phần có 3 là Giới Nguyện, Giới Ngăn Ngừa, Giới Sát Trừ.
Thì đối với Giới Ngăn Trừ Phần coi lại phần Tâm Sở, 3 Tâm Ngăn Trừ Phần nó có bất định mà đi riêng, nhất định mà đi chung, nó có 2 phần đó. Coi lại Chương II phần Tâm Sở, thì mặt bất định mà đi riêng là những người phàm, tam nhân và hữu học. Nhất định mà đi chung là Vô Sinh. Các vị Alahan khi mà họ nói, đi đứng nằm ngồi thân, ngữ, ý của các bậc Alahan là luôn luôn nằm trong sát trừ, ngăn trừ phần, không bao giờ đi riêng hết, lời của họ nói ra là phải có Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng. Cái hành động nuôi mạng của họ là có Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, luôn luôn nó đi chung.
Còn các vị Phàm Tam Nhân
Phàm Nhị Nhân, phàm Vô Nhân không biết cái này nhiều, chỉ biết phần Giới Nguyện thôi.
Chứ còn Giới Ngăn Ngừa và Giới Sát Trừ phài là Tam Nhân (3 nhân; Vô Tham, Vô Sân, Vô Si) hay là 3 Bậc Thánh Hữu Học (Sơ Quả (Thất Lai), Nhị Quả (Nhất Lai), Tam Quả (Bất Lai) thì họ mới có.
Ở trong phần, mở phần Tâm Sở Ngăn Trừ Phần, 3 Tâm Sở thì mấy cô biết được.
Tổng Hợp Nội Dung Vô Tỷ Pháp, Tập 1 - Chương (I-II-III-IV)
Trang 225
25 TÂM SỞ TỊNH HẢO CÓ 4 PHẦN PHỐI HỢP
19 Tâm Sở Tịnh Hảo Biến Hành (Sobhaṇasãdhäraṇacetasika) từng mỗi Tâm Sở phối hợp được trong 59 hoặc 91 Tâm Tịnh Hảo, là 24 Tâm Dục Giới Tịnh Hảo, 27 Tâm Đáo Đại, 8 hoặc 40 Tâm Siêu Thế, tính thành 1 phần.
3 Tâm Sở Ngăn Trừ Phần (Viratīcetasika) từng mỗi Tâm Sở phối hợp được trong 16 hoặc 48 Tâm, là 8 Tâm Đại Thiện, 8 hoặc 40 Tâm Siêu Thế, tính thành 1 phần.
2 Tâm Sở Vô Lượng Phần (Appamaññãcetasika) từng mỗi Tâm Sở phối hợp được trong 28 Tâm, là 8 Tâm Đại Thiện, 8 Tâm Đại Duy Tác, 12 Tâm Sắc Giới (trừ 3 Tâm Ngũ Thiền), tính thành 1 phần.
1 Tâm Sở Trí Tuệ (Paññäcetasika) phối hợp được trong 47 hoặc 79 Tâm, là 12 Tâm Dục Giới Tương Ưng Trí, 27 Tâm Đáo Đại, 8 hoặc 40 Tâm Siêu Thế, tính thành 1 phần.
-------------------------------------------
Mình coi thấy
3 Tâm Sở Ngăn Trừ Phần có bao nhiêu Tâm Sở phối hợp. Bắt đầu mình mới coi vô phần phối hợp, chia ra những phần Tâm Sở mà nó Ngăn Trừ Phần nó làm việc.
Những nguyên nhân làm cho Tâm Sở Tịnh Hảo phát sinh lên thì mấy cô phải nhớ là có 8 nguyên nhân nội bộ.
trang 220
8 THỂ LOẠI NGUYÊN NHÂN NỘI BỘ
1. Tông Tộc (Kula): Tàm quý tội nghiệt, úy cụ tội ác do nghĩ đến tông tộc của mình.
2. Niên Linh (Vaya): Tàm quý tội nghiệt, úy cụ tội ác do nghĩ đến niên linh của mình.
3. Đa Văn (Bãhusacca): Tàm quý tội nghiệt, úy cụ tội ác do nghĩ đến sự giáo dục của mình.
4. Chủng Tộc Ưu Tú (Jãtimahatta): Tàm quý tội nghiệt, úy cụ tội ác do nghĩ đến chủng tộc ưu tú của mình.
5. Tôn Sư Kiệt Xuất (Satthumahatta): Tàm quý tội nghiệt, úy cụ tội ác do nghĩ đến Đức Phật, Cha, Mẹ, Tôn Sư, Giáo Thọ.
6. Di Sản Trân Quý (Dãyajjamahatta): Tàm quý tội nghiệt, úy cụ tội ác do nghĩ đến di sản của Đức Phật, của Cha Mẹ mà tự bản thân sẽ phải tiếp thọ những thể loại di sản ấy.
7. Trác Tuyệt Phạm Hạnh Giả (Sabrahmacarimahatta): Tàm quý tội nghiệt, úy cụ tội ác do nghĩ đến hảo bằng hữu đã từng kết giao.
8. Dũng Cảm Tính (Sūrabhãva): Tàm quý tội nghiệt, úy cụ tội ác do nghĩ đến lòng dũng cảm và sự an phận thủ kỷ của mình.
-----------------------------------
8 nguyên nhân sinh ra có Tâm Sở Tịnh Hảo, có tàm quý tội nghiệt với sợ hãi với tội ác. 8 nguyên nhân đó có Tâm Sở Tịnh Hảo.
Trang 221
CHÁNH NGỮ (SAMMĀVĀCĀ) HIỆN HỮU 3 ĐIỀU:
1. Thuyết Chánh Ngữ (Kathãsammãvãcã): Là việc nói ngôn từ tốt đẹp có Giới Pháp để kỳ vọng sự lợi ích đến cho người lắng nghe, chẳng hạn như Giáo Thọ dạy đệ tử v.v..
2. Tư Tác Ý Chánh Ngữ (Cetanasammãvãcã) : Là người có Tư Tác Ý Thọ Tri Giới Luật (Cetanãsamãdãnasīla) rằng sẽ loại trừ khỏi Ngữ Ác Hạnh (Vacīducarita), có việc bất vọng ngữ v.v.
3. Ngăn Trừ Chánh Ngữ (Viratīsammãvãcã): Là việc trừ liễu cả 4 Ngữ Ác Hạnh, có việc loại trừ vọng ngữ v.v. trong khi có Cảnh ứng đương sẽ trải bày trước mắt (Viramitabba vatthu).
------------------------------------------------
Chánh mạng hiện hữu 3 điều, thì những cái này họ làm những chức năng, thì những cái đó luôn luôn họ sống trong những điều mà chúng ta có lý do để nó sinh ra.
trang 223
Kệ TRÌNH BÀY TÂM SỞ BẤT ĐỊNH VÀ TÂM SỞ NHẤT ĐỊNH
(ANIYATAYOGÏCETASIKA - NIYATAYOGĪCETASIKA)
Issãmaccherakukkueca Viratikaruṇädayo
Nãnã kadãci mãno ca Thīnamiddhaṃ tathã saha
Yathãvuttãnusãrena Sesã niyatayogino
Saṅgahañca pavakkhãmi Tesaṃdãni yathärahaṃ
Tật Đố (Issä), Lận Sắc (Macchariya), Hối Hận (Kukucca), 3 Tâm Sở Ngăn Trừ Phần (Viratīcetasika), Bi Mẫn (Karuṇä), Tùy Hỷ (Muditã) gom 8 Tâm Sở này phối hợp là khi có khi không, thỉnh thoảng, và không cùng nhau phối hợp, gọi tên là Bất Đồng Hữu Thời Tâm Sở (Nãnãkadäcicetasika: khác biệt và tùy lúc Tâm Sở). Ngã Mạn (Mãna) phối hợp khi có khi không, gọi tên là Hữu Thời Tâm Sở (Kadäcicetasika). Cả 2 Tâm Sở Hôn Trầm (Thĩna), Thụy Miên (Middha) đây phối hợp khi có khi không, nhưng cùng nhau phối hợp, gọi tên là Cộng Đồng Hữu Thời Tâm Sở (Sahakadäcicetasika: tùy lúc và cùng nhau Tâm Sở). 41 Tâm Sở còn lại, ngoài 11 Tâm Sở này, là Tâm Sở phối hợp một cách nhất định, gọi tên là Nhất Định Tâm Sở (Niyatayogīcetasika).
Bây giờ trình bày việc đếm số lượng Tâm Sở theo Phần Phối Hợp (Sampayoganaya) vừa theo thích hợp.
Tâm Sở Bất Định (Aniyatayogīcetasika) ý muốn nói là Tâm Sở phối hợp với Tâm một cách bất định.
11 Tâm Sở Bất Định là Tật Đồ, Lận Sắc, Hồi Hận, Trạo Cử, Hôn Trầm, Thụy Miên 3 Tâm Sở Ngăn Trừ Phần, 2 Tâm Sở Vô Lượng Phản.
Tâm Sở Bắt Định có 3 thể loại là:
1. Bất Đồng Hữu Thời Tâm Sở (Nãnãkadäcicetasika: khác biệt và tùy lúc Tâm Sở): Là Tâm Sở phối hợp được khi có khi không, thỉnh thoảng, và không cùng nhau phối hợp có 8 là Tật Đồ (Issä), Lận Sắc (Macchariya), Hối Hận (Kukucca), 3 Tâm Sở Ngăn Trừ Phần (Viraticetasika), 2 Tâm Sở Vô Lượng Phần (Appamaññãcetasika).
2. Hữu Thời Tâm Sở (kadäcicetasika) là Tâm Sở phối hợp được khi có khi không, có 1 là Ngã Mạn (Mãna).
3. Cộng Đồng Hữu Thời Tâm Sở (Sahakadäcicetasika: tùy lúc và cùng nhau Tâm Sở) là Tâm Sở phối hợp được khi có khi không, nhưng cùng nhau phối hợp, có 2 Tâm Sở là Hôn Trầm (Thĩna), Thụy Miên (Middha).
--------------------------------
Quí Phật tử thấy
Tâm Sở Bất Định có 3 thể loại là:
1. Bất Đồng Hữu Thời Tâm Sở (Nãnãkadäcicetasika)
2. Hữu Thời Tâm Sở (kadäcicetasika)
3. Cộng Đồng Hữu Thời Tâm Sở (Sahakadäcicetasika)
Những cái này bắt được 3 Ngăn Trừ Phần.
Những Tâm Dục Giới Tịnh Hảo có Tâm Đáo Đại, Tâm Siêu Thế. Những Tâm này nó làm những chức năng của các Tâm Sở mà chúng ta học qua.
Đối với bậc Alahan họ luôn có Sát Trừ Phần, trong khi một vị Alahan thì Giới Ngăn Trừ Phần có 3 là Giới Nguyện, Giới Ngăn Ngừa, Giới Sát Trừ luôn luôn có với họ.
Còn đối với phàm tam nhân (3 nhân; Vô Tham, Vô Sân, Vô Si) cũng như các bậc hữu học thì khi có khi không khi họ sài Tâm Chánh Ngữ, sài Tâm Chánh Nghiệp, Chánh Mạng, khi có khi không. chứ không có khắn khích. Nhưng đối với các vị Alahan coi như là khắn khích, đó là 1.
Thứ 2, với bậc hữu học và bậc vô sinh nó có Tâm Sở Ngăn Trừ Phần về Giới Ngăn Trừ Phần họ có khi họ ở trong 2 trường hợp ở trong Thiền Định, họ giữ Bát Chánh Đạo thì 3 cái Ngăn Trừ Phần có (Giới Nguyện, Giới Ngăn Trừ, Giới Sát Trừ) luôn luôn đi khắn khích.
Ngay cả phàm tam nhân mình đây vô trong Thiền Định mình không có Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng. Mình chỉ có Chánh Tinh Tấn, Chánh Niệm, Chánh Định, tại vì mình ngồi thiền không có ngữ nghiệp.
Nhưng, đối với các vị hữu học (Sơ Quả (Thất Lai), Nhị Quả (Nhất Lai), Tam Quả (Bất Lai) và bậc Alahan, họ vô Thiền, họ sống trong Bát Chánh Đạo của các bậc Thánh họ sống đầy đủ hết, còn mình khi có khi không với lại bất định, mà đi riêng.
Thí dụ, như mình xử dụng lời nói thì mình có Chánh Ngữ, mà Chánh Ngữ của mình một là trong Giới Nguyện là không phạm giới vọng ngữ.
Không phạm giới vọng ngữ mình là người đang giữ giới nguyện. "Tôi phải nói thật, tôi không nói dối" đó là đang giữ giới nguyện.
Còn ngăn ngừa trong Thập Thiện, vọng ngữ, ly gián ngữ, thô ác ngữ, hồ ngôn loạn ngữ trong đời sống của mình nói, thì lúc bấy giờ là mình giữ cái Ngăn Ngừa, đối với phàm tam nhân, một trong 4 pháp về ác ngữ nghiệp mình không phạm vô, còn đối với các bậc hữu học, các bậc Alahan họ giữ.
Cũng vậy, Chánh Nghiệp, tức là Chánh Nghiệp này là hành động của họ, thân, ngữ, ý. Chánh mạng là việc nuôi mạng của họ, thì họ luôn luôn sống trong trạng thái có giới ngăn ngừa và các Alahan thì họ có cả 3 và nhất định là đi chung, còn các quí Ngài bất định mà đi riêng, tùy trường hợp khi có khi không.
Như việc nuôi mạng, thì vì nuôi mạng mà họ phải nói, vì nuôi mạng mà họ phải hành động, thì Chánh Ngữ Chánh Nghiệp trong Chánh Mạng này họ phối hợp.
Còn nếu như không vì nuôi mạng họ chỉ nói thôi, chẳng hạn người ta nhờ thuyết pháp, nói pháp, thì trong Chánh Ngữ của họ nói ra thì không có Chánh Nghiệp Chánh Mạng không có.
Còn các vị Sư hay các vị Thầy, hay các quí Phật tử thuyết pháp giảng đạo vì nuôi mạng, thì lúc bấy giờ mình có Chánh Ngữ ăn khớp vô việc nuôi mạng này.
Còn nếu như mình vì nuôi mạng mà mình không giữ được Chánh Ngữ thì mình phạm vô phần tà ngữ.
Do đó, phần 3 Ngăn Trừ Phần này trong câu hỏi bậc Thánh hữu học thì bất định đi riêng mà không có nhất định mà đi chung đến bậc Alahan thôi, đối với bậc Alahan luôn luôn tuyệt đối không có sai. Nhưng có một cơ hội cho các bậc hữu học khi họ là Thánh rồi, khi họ ở trong Thiền họ ở trong tu tập họ đi Bát Chánh Đạo đủ hết 8 chi của Bát Chánh Đạo.
Câu hỏi tiếp theo câu hỏi 4: qua Thường Cận Y Duyên câu Pháp Thiện làm duyên cho Vô Ký, 12 Tâm Bất Thiện có thể làm duyên cho 9 Tâm Quả Đáo Đại thời tái tục sinh về cõi Phạm Thiên không ? Trong 129 chi pháp là 12 Tâm Bất Thiện, 27 Tâm Sở hiện hữu, 36 Tâm Quả cả 9 Tâm Đáo Đại.
Qua phần Thường Cận Y Duyên
Nicca Sila = giữ giới thường xuyên.
Đời sống mình ngắn ngủi nên khi sống mình phải giữ giới thường xuyên Nicca Sila đến đạo quả hay là cho kiếp sau mình được an lạc, đó là Thường Cận Y Duyên.
Bát Chánh Đạo thật ra không có phàm tam nhân. Bát Chánh Đạo gọi là Bát Thánh Đạo chứ không có Bát Chánh Đạo. Nhưng Đức Phật Ngài dạy 8 con đường này đi đến đạo quả con đường trung đạo Majjhima Patipada Magga thì Ngài vẫn cho người phàm mình hành Chánh Kiến Chánh Tư Duy.
Trong khi Ngài nói Ngăn Trừ Phần chỉ dành cho Alahan bậc vô sinh lúc nào họ cũng sống trong Bát Chánh Đạo thì 3 Ngăn Trừ Phần phần giới đạo.
Bát Chánh Đạo chia làm 3 là:
- Tuệ Đạo có 2 là: Chánh Kiến, Chánh Tư Duy
- Giới Đạo có 3 là : Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng
- Định Đạo có 3 là: Chánh Tinh Tấn, Chánh Niệm, Chánh Định
Trong phần Bát Chánh Đạo hay Bát Thánh Đạo, Tuệ Đạo thuộc về Chánh Kiến, Chánh Tư Duy nó là mũi nhọn để cho mình hành đạo.
Vậy thì trong phần Giới Đạo Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng là các bậc Alahan họ là Thánh Đạo, từ ngữ gọi là Ariyasacca là Thánh Đế.
Ariyasacca là Thánh Đế
Ariyamagga là Thánh Đạo
Ariyaphala là Thánh Quả
Thì những cái này các vị Thánh nhân họ đi đứng nằm ngồi trong 4 oai nghi mà trong 3 nghiệp tạo tác thân, ngữ, ý họ luôn luôn sống trong Bát Thánh Đạo.
Thiền sinh hỏi: Đối với người phàm phu thì Giới Nguyện, Giới Ngăn Ngừa, Giới Sát Trừ dành cho bậc Alahan vô sinh. Nhưng theo lời Sư giảng thì mình luôn luôn phải nói mình có 3 giới, nhưng Giới Sát Trừ mình chưa thực hiện được thì mình có bị vọng ngữ không ?
HT trả lời: Giới Sát Trừ mình không bị vọng ngữ, mình sống luôn luôn trong Bát Chánh Đạo là mình có Sát Trừ rồi, nên mình tập cho mình tu tập. Mấy cô đứng ngoài thì đứng ngoài, còn mấy cô muốn hành thì hành, mình noi theo bậc Thánh nhân.
Trong quyển In this Very Life Ngài Pandita nói : "Ta rất là hạnh phúc sinh ra trong gia hệ của bậc Thánh tộc, do đó đường của bậc Thánh nhân đi đường của ta noi theo" Ngài Pandita nói rõ như vậy đó, mình không có bỏ, mình đứng ở ngoài không sai, mấy cô có quyền đứng ngoài.
Như ta nguyện Balamat, nguyện một Balamat được, nhưng tối cô nguyện 8 giới được hay 10 Balamat cũng được, tại vì mình không có phạm gì hết.
Chánh Ngữ có 4
Chánh Nghiệp có 3
Chánh Mạng có 7
Cái nuôi mạng của người xuất gia người tại gia phải ở trong cái này. Trong Chánh Mạng người cư sĩ tại gia có 5 điều không làm là không bán rượu, không bán thuốc lá, không bán thuốc độc, không bán vũ khí, không nuôi sinh bán tử. 5 điều đó người tại gia không làm, vì đó là tà mạng.
Thứ 2 cần nhớ Bát Chánh Đạo là bánh xe có 8 căm và trong 8 cái căm đó quí Phật tử không được làm lỏng một cái căm nào hết, vì nếu như lỏng một cái căm thì bánh xe khi chạy sẽ bị lắc giống như bánh xe đạp nếu căm trùng quá thì khi chạy bánh xe sẽ bị lắc.
Thì Bát Chánh Đạo là 8 cái căm mà người hành giả không cho nó lỏng bất cứ một trong 8 cây căm này, nếu mà lỏng 1 trong 8 cây căm này thì hành đạo không thành, mà còn thậm chí một trong 8 cái này mà đứt thì không có kết quả.
Chẳng hạn, mình đang hành đạo mà mình không có Chánh Ngữ, là mình bị đứt.
nuôi mạng không trong sạch, là mình bị đứt
Do đó, phải cẩn thận. Mình đang chạy trên xe đạp mà các cây căm nó phải căng đều không được lỏng.
Cũng như ta giữ Ngũ Quyền ; Tín, Tấn, Niệm, Định, Tuệ phải cân bằng, không so le, không cái nào mạnh hơn cái nào yếu hơn. Ngài Pandita nói trên chiếc xe cỗ ngựa mà mình đi mà nó có con ngựa già vô dụng. Ngài Pandita nói nếu có 2 con ngựa một con ngựa mạnh một con ngựa già vô dụng (nag = con ngựa già) nó chạy không được thì nó không lôi được chiếc xe , thì trong Ngũ Quyền Tín, Tấn, Niệm, Định, Tuệ, nếu 5 pháp quyền lực đó hay năng lực đó mà yếu một cái thì cỗ xe ngựa đi không được. Phải cẩn thận.
Qua phần Thường Cận Y Duyên.
Câu hỏi: Bất Thiện làm duyên cho Vô Ký. 12 Tâm Bất Thiện làm duyên cho 9 Tâm Quả Đáo Đại thời tái sinh về cõi Phạm Thiên giới có được không ?
9 quả Đáo Đại là 5 quả Sắc Giới + 4 quả Vô Sắc Giới.
12 Tâm Bất Thiện nó chỉ làm cho 7 Tâm Quả Bất Thiện Vô Nhân. Thì cái này nó xa lắm. Mà đối với Tâm Sắc Giới tâm thiện nào cho quả đó khắn khích nhau nó không rời. Đối với Tâm Đại Thiện thì nó cho 8 Đại Quả, cho 8 Quả Vô Nhân nữa, nó không rời.
Nhưng đối với Sắc Giới, Vô Sắc Giới mà là 9 Tâm Đáo Đại thì là thiện nào vô quả đó khắn khích nhau.
Câu hỏi: Bất Thiện làm duyên cho Vô Ký. 12 Tâm Bất Thiện làm duyên cho 9 Tâm Quả Đáo Đại thời tái sinh về cõi Phạm Thiên giới có được không ?
Trả lời là: Không có, mình nói về chi pháp mà, nó quá sức đi. Họ đưa câu hỏi mà nó không vô một cái điểm tựa nào hết.
Giờ nói tới phần Thường Cận Y Duyên trước
Upanissāya paccaya
Upanissāya Cận Y Duyên có 3 là :
- Cảnh Cận Y Duyên = nó bằng với Cảnh Trưởng Duyên. Cảnh Trường Duyên có 2 là Cảnh Trường và Câu Sinh Trưởng
- Thường Cận Y Duyên
- Vô Gián Cận Y Duyên = bằng Alahan vô sinh
Thường Cận Y Duyên nó đi hết trong các lãnh vực của vòng luân hồi, nó là một lãnh vực mạnh mãnh liệt nhất của trong cái Vô Minh Duyên Hành, cho tới khi đắc đạo quả rồi cái Thường Cận Y là cái thói tiền khiên tật thân của họ vẫn chưa hết được. Phải cẩn thận.
Vị Tỳ Khưu Alahan nhảy qua giòng nước là Thường Cận Y, ông có tiền khiên đó bỏ không được, có người đem đi thưa với Đức Phật, Đức Phật nói vị Tỳ Khưu này là Alahan thiệt, nhưng do tiền khiên tật thân thường cận y duyên này có thói quen như vậy, hễ thấy vũng nước là nhảy, ngày xưa trong 500 kiếp ông là khỉ.
Nhưng mà Vô Gián Cận Y này là chỉ có các bậc Alahan họ khắn khích trong đường Đạo Quả họ tu tập.
Thế thì trong 3 Cận Y Duyên này, Cảnh Cận Y Duyên, Thường Cận Y Duyên, Vô Gián Cận Y Duyên, người phàm tam nhân hay người phàm nhân hay là bậc Thánh hữu học hay là bậc hữu học như ta đây có bao nhiêu loại duyên ?
Vô Gián Cận Y Duyên là bậc Alahan họ sống luôn luôn tinh cần không gián đoạn.
Cận Y Duyên nghĩa là gần gủi nương nhờ sát cạnh không rời xa mà nương vào cảnh gần nhau.
Thường Cận Y Duyên là thân, ngữ, ý luôn luôn sống với nhau, đó là Thường Cận Y. Thân, ngữ, ý của ta cận y với thân, ngữ, ý của người.
Cảnh Cận Y Duyên là Tâm của ta bắt gần với cảnh không rời.
Vô Gián Cận Y Duyên là liên tục không gián đoạn, nương tựa gần và không gián đoạn.
Cảnh Cận Y là Cảnh Trưởng.
Cảnh Trưởng có 2 là:
Tư Duy Duyệt Ý
Thực Tính Duyệt Ý / Bất Duyệt Ý
Thì phần Cảnh Trưởng Duyên thường thường nằm ở trong phần Duyệt Ý
Thí dụ như: Tư Duy Duyệt Ý là theo cái ý của mình là mình thích, nó thuộc cảnh trưởng của mình.
Rồi vô Thực Tướng Thực Tính của nó là Duyệt Ý là nó làm cho mình thức tỉnh, chẳng hạn như Vô Thường, Khổ Đau, Vô Ngã là Thực Tính Duyệt Ý mình thích hay không thích cũng là của nó không ảnh hưởng gì hết.
Do đó, đứng về con người mà sống nhiều về tập khí thì họ sống trong Tư Duy Duyệt Ý.
Đứng về con người tu tập họ biết được sự thật, dù cho sự thật có phũ phàng hay có đau khổ nhưng sự thật đó làm cho họ thức tỉnh thì gọi là Thực Tính Duyệt Ý.
Cảnh Trưởng Duyên.
Những người nào họ đi tu hay trong đời sống hàng ngày của họ, họ càng có Cảnh Trưởng, họ càng có Cảnh Cận Y họ mới sống được, những người đó là họ bám chặt, chẳng hạn như người con bám chặt với người mẹ không rời, tại vì nếu ra khỏi người mẹ người con sống không nổi. Cảnh Cận Y giống như cây có rễ bám chặt dưới đất, nếu như nhổ nó khỏi đất là nó chết, đó là Cảnh Cận Y. Cũng như người nghiện thuốc lá, mùi thuốc lá là Cảnh Trưởng của họ là Cảnh Cận Y của họ, họ xa là họ chịu không nổi. Nên người sống trong Cảnh Cận Y tốt cũng có, xấu cũng có, cả 2 mặt. Tư Duy hay Thực Tính, Duyệt Ý hay Bất Duyệt Ý thì thường thường nó nằm trong phần Duyệt Ý nhiều.
Trong đời sống hành ngày mình nghiệm lại quí Phật tử có Cảnh Thường Cận Y Duyên không, có Cảnh Trưởng không ?
Nếu quí Phật tử sống trong Cảnh Cận Y trong phần giới luật thì người đó sống an toàn, rồi từ chỗ Cận Y đó mà coi như là Cảnh Trưởng của họ vừa nương tựa vừa là Cảnh Lớn mạnh của họ cho họ thức tỉnh, thì Thường Cận Y này thường hành theo, nương theo giới luật, chi pháp của giới luật, điều giới học họ có họ nương họ hành thường xuyên mà Vô Gián không rời.
Vô Gián Cận Y của bậc Alahan. Vô Gián Cận Y là Bát Thánh Đạo, họ sống trong Bát Thánh Đạo không rời, đi, đứng, nằm, ngồi họ sống trong Tuệ Đạo, Giới Đạo, Định Đạo, Chánh Ngữ, Chánh Kiến, Chánh Tư Duy, họ sống luôn trong cái đó, rồi Vô Gián Cận Y, không gián đoạn, không rời.
Thí dụ như quí Phật tử nói sống trong Tam Bảo, sống trong Phật Pháp, sống trong Pháp Học, Pháp Hành, thì những cái đó là những Cảnh Trưởng hay là những suy nghĩ của mình, nhưng mình phải đưa vô khuôn khổ của nó như vậy.
Nếu sống trong Giới Luật thì khi người đã sống được, họ mới nói: giới luật còn mạng sống còn, sự sống còn hay đạo hạnh còn phạm hạnh còn, rồi từ đó xả thí, trì giới, tham thiền, bắt đầu phải đi qua con đường đó.
Do đó, trong Thường Cận Y Duyên có 2 trường hợp là thiện và bất thiện. Có người sống trong bất thiện, họ sống trong sự sát sinh, trộm cắp, tà dâm, hay là sống trong phạm giới, trong ác ngữ, ác hạnh, ác nghiệp, thì đó cũng là Thường Cận Y của họ.
Giống như người ăn trộm họ không rời khỏi cái nghề ăn trộm của họ là cái đó là Thường Cận Y của họ, mà cái Cảnh Cận Y của người ăn trộm đó là tài sản của người ta, là Cảnh Trưởng của họ, họ phải nương vào tài sản của người ta để mà họ lấy về cho họ được mà quyết làm, họ sống bằng nghề đó và thành Vô Gián Cận Y cho người ăn trộm.
- Cũng như người nói dối thì Cảnh Cận Y của họ là họ nói dối, họ thường nói dối là Thường Cận Y, và họ không rời việc nói dối là Vô Gián Cận Y.
- Giữ Giới, thường giữ Giới, nương vào Giới là Cảnh Cận Y, Thường Cận Y, Vô Gián Cận Y.
- Hành Thiền, nương vào hành Thiền, liên tục hành Thiền không gián đoạn là Cảnh Cận Y, Thường Cận Y, Vô Gián Cận Y.
Vậy thì mình nói bây giờ mình nói mình nương vào cha mẹ, mình luôn không gián đoạn, không có, thì mình chỉ có Cảnh Cận Y.
Hay mình đang đi xa, mình đang đi đâu đó mình nhớ Cha Mẹ mình phải quay về mình nương, đó là Cảnh Cận Y. Còn Thường Cận Y là người đó không đi xa, luôn luôn gắng bó, Mẹ đi trước mình đi sau, Mẹ lên lầu mình lên lầu.
Vị Tỳ Khưu Cảnh Cận Y của anh là gì ? Giới, Định, Tuệ, không được rời, Cảnh Cận Y giống như người con mà đeo sát với người Mẹ, nương vào người Mẹ, và Thường Cận Y ở bên Mẹ, Vô Gián Cận Y là không rời, không gián đoạn.
Mình biết 12 Tâm Bất Thiện chỉ có 7 Tâm Quả Bất Thiện Vô Nhân thôi và nó trở lại Bất Thiện rồi tạo tác ra nữa. Do đó, hồi đó mình học là Tâm Bất Thiện nó không có thì giờ để hưởng.
Thí dụ, khi lọt xuống địa ngục, cảnh khổ vừa đụng vô là tâm sân sinh lên, nên không có thì giờ để hưởng.
Với Tâm Đại Thiện mình có Tâm Đại Quả để mình hưởng, nó có Tâm Quả Thiện Vô Nhân để mình biết, nhưng ít ra mình có 8 Tâm Đại Quả này mình hưởng trong đời sống hàng ngày của mình.
Còn anh Tâm Bất Thiện tham, sân, si khi trổ quả rồi là chưa hưởng đã tạo quả rồi.
Nên mình phải thấy khi mà tạo Tâm Bất Thiện, Tâm Quả thật ra mình không có hưởng mà tạo tiếp nữa, khổ chồng chất lên khổ, do đó mình mới sợ.
2) Thứ 2, 9 Tâm Quả Đáo Đại này chỉ có nó là kiên cố, là lộ trình tâm kiên cố, là Tâm nào cho Quả đó, Thiện cho quả Thiện.
Nên câu hỏi này không hợp lý.
Câu hỏi 5. Về sách Thanh Tịnh Đạo do Ngài Tịnh Sự dịch, điều này Sư có đề cập trong các buổi giảng. Con xin hỏi là Ngài Tịnh Sự có dịch đầy đủ cả bộ hay không ? Ở Việt Nam con tầm cầu nhưng chưa thấy. Con có một bộ sách photo từ chương 17 đến chương 19 có đề tên Sư Cả Tịnh Sự.
Về bộ Paṭṭhāṇa thì với Ngài Tịnh Sự thì Ngài muốn làm hết tất cả. Thứ nhất Ngài muốn làm xong bộ Abhidhamma, đó là hạnh nguyện của Ngài , thì Ngài đã làm xong, rồi qua bộ Thanh Tịnh Đạo Ngài có dịch. Nhưng cái này mình phải nói thật là Ngài làm xong một cách tổng quát và kết quả cuối cùng là không dùng được. Lý do là Ngài dùng lối văn của Ngài, như 7 bộ Abhidhamma Ngài dịch xong rồi hiện trong phòng Sư có, người ta gửi qua cho Sư và với một lời chú thích xin nhờ Sư hiệu đính lại vì không học được với văn của Ngài.
Thành ra tất cả những cái không phải chỉ có chương 17 đến chương 19 không đâu, cái nào cũng có hết, ngay cả Liên Quan Tương Sinh Ngài cũng vậy. Thì trong phần Liên Quan Tương Sinh (Thập Nhị Nhân Duyên - paticca-samuppàda,) thì Ngài gọi là Cao Học rồi Ngài ra quyển sách Cao Học; Vô Minh duyên Hành, Hành duyên Sắc v.v chứ Ngài không có giải thích ra.
Nên quyển Thanh Tịnh Đạo, thật ra ở VN mình chỉ có một người duy nhất làm xong 2 quyển là Ni Sư Thích Nữ Trí Hải dịch từ quyển của Ngài Nanamoli, mà trong 2 tập đó ngày hôm nay người VN cả Chư Tăng cũng không có dùng được tại vì Ni Sư Thích Nữ Trí Hải viết ngắn gọn, đó là điều Sư nói sự thật là vậy đó.
Sư có 4 bộ Thanh Tịnh Đạo: 1 bộ bằng ngôn ngữ Pali và Anh ngữ, 2 bộ của Thái ngữ, và bộ thứ 4 là của Miến ngữ. Bốn 4 đó khác nhau chút chút nó không giống nhau, có bộ chi tiết hơn, có bộ đầy đủ hơn, có bộ nặng về Abhidamma nhiều hơn, có bộ nặng về Pháp Hành nhiều hơn, nặng về Giới nhiều hơn. Tại vì Thanh Tịnh Đạo có 3, Visuddhimagga có 3 ; Giới Thanh Tịnh, Định Thanh Tịnh, và Tuệ Thanh Tịnh.
Do đó, nên trả lời câu này Ngài Tịnh Sự có đầy đủ bộ Thanh Tịnh Đạo, nhưng không dùng được.
Cũng như bây giờ trong phần 7 bộ Abhidhamma bên Viện Phật Học Vạn Hạnh gửi qua nhưng dùng không được.
Chẳng hạn như Āsevanapaccaya dịch là Trùng Dụng Duyên, tức là dùng đi dùng lại.
Thí dụ như cô sống với một Cảnh Trưởng của cô là bố thí, người sống với Cảnh Trưởng là bố thí từ khi họ sống cho đến ngày chết, từ khi mở mắt tới khi nhắm mắt ngủ họ sống là phải xả thí, không xả thí không được, họ thích xả thí, cái gì họ cũng tìm cách để xả thí.
Mà xả thí có 3 cách; xả thí về thân, xả thí về lời, xả thí về ý.
Thí dụ như xả thí về ý là lúc nào cũng vậy đó, họ hành thiền, họ bỏ thời gian công sức của họ cho việc thiền, đó là xả thí về ý.
Xả thí về ngữ là họ nói Pháp, họ chỉ dẫn người này nấu ăn cũng là xả thí về ngữ.
Xả thí về thân thí dụ như có của họ cho, hay làm việc công đức giúp đỡ người khác, đó là xả thí về thân.
Thân xả thí, ngữ xả thí, ý xả thí, họ nguyện trước bàn thờ nguyện ngày 24 tiếng con nguyện xả thí thân ngữ ý thì họ lấy cái đó làm hoài.
Thì cái đó, ngày này ngày kia việc này từ thân qua ngữ qua ý họ làm với trạng thái lập đi lập lại gọi là Trùng Dụng Duyên Āsevanapaccaya. Pháp Thiện làm duyên cho Pháp Thiện là Trùng Dụng Duyên Āsevanapaccaya, nó thuộc về giống Vô Gián, liên tục không gián đoạn, hết xả thí ngữ đến xả thí ý, hết xả thí ý đến xả thí thân, hết xả thí vật đến xả thí công đức, xả thí Pháp, xả thí tài sản, họ lúc nào cũng xả thí hết, họ cho ra cho ra, họ không bỏn xẻn, không dính mắc, đó là họ xả thí.
Thì cái đó gọi là Trùng Dụng Duyên Āsevanapaccaya, sống bởi sự lập đi lập lại này. Mà hồi trước Ngài dịch là Cố Hưởng. Mấy bậc trí giả nghe mà giựt mình, ủa sao Āsevanapaccaya dịch là Cố Hưởng nghĩa là mình tham, chữ Cố Hưởng nặng lắm.
Cho tới ngày hôm nay trong các quyển sách của Ngài dịch Ngài sửa là Trùng Dụng Duyên rồi, trong quyển Nội Dung Vô Tỷ Pháp Ngài dịch là Trùng Dụng Duyên rồi, nhưng trong quyển cũ đưa lên Viện Phật Học họ vẫn để Cố Hưởng, khi họ gửi qua cho Sư họ nói quyển này không dùng được.
Bậc Alahan bậc Vô Sinh là Tứ Quả Ngài Trùng Dụng Duyên trong Pháp Thiền hưởng Níp-bàn trong Thiền Quả Duyên bởi pháp Trùng Dụng Duyên, thì mình nói Ngài Alahan Cố Hưởng Thiền Quả.
Trùng Dụng là lập đi lập lại chứ không phải Cố Hưởng./.
